Portal de Periódicos da CAPES

P. Ihalainen, Protestant nations redefined. Changing perceptions of national identity in the rhetoric of the English, Dutch and Swedish public churches, 1685-1772

2007; Utrecht University Library Open Access Journals (Publishing Services); Volume: 122; Issue: 2 Linguagem: Holandês

10.18352/bmgn-lchr.6575

2211-2898

Joke Spaans,

Reformation and Early Modern Christianity

Politieke relevantie en moderniseringsdrang zijn eigenschappen die niet dikwijls in één adem genoemd worden met de staatskerken onder de confessionele staat.En dat is ten onrechte.In een subtiel, vasthoudend en overtuigend betoog toont Ihalainen aan dat de predikanten van de publieke kerken van Groot-Brittannië, de Republiek der Verenigde Nederlanden en Zweden in de loop van de achttiende eeuw een instrumentele rol vervulden in het herdefiniëren en den volke inscherpen van een concept van de natie.Hij levert daarmee een bijdrage aan de wetenschappelijke discussies over het ontstaan van het natiebegrip.Grof gezegd draait dat om de vraag wanneer we kunnen spreken van nationale identiteiten: is dat voorbehouden aan de negentiende-eeuwse nationale staten met hun uit dienstplichtigen gevormde legers, nationale onderwijswetten en seculiere dagbladpers, of ook voor gemeenschappen die de samenhang van de politieke gemeenschap definieerden rond een vorstelijke dynastie en een publieke kerk?Ihalainen wil laten zien hoe de religieus-politieke elites van de vroegmoderne staten in de loop van de achttiende eeuw een seculier discours van de natie ontwikkeld hebben.De drie landen zijn gekozen omdat zij alle drie een sterke protestantse staatskerk hadden, die bovendien unieke bronnen produceerde voor conceptuele geschiedschrijving: de preek bij gelegenheden van staat.Vooraanstaande predikanten werden aangezocht bij politieke vergaderingen, nationale gedenkdagen en festiviteiten van het vorstenhuis te preken voor koning en parlement, voor de Staten of stedelijke magistraten of voor vorst en Rijksdag.Zij besteedden daarbij aandacht aan de toestand van het land en duidden die in religieuze zin.Ihalainen heeft honderden van dergelijke preken geanalyseerd, en laat zien hoe in het tijdvak tussen de herroeping van het Edict van Nantes in 1685 en de coup van koning Gustavus III van Zweden in 1772 het concept van de natie in alle drie de landen wordt gemoderniseerd.Na een beschrijving van de aard en functie van de politieke gelegenheidspreek analyseert hij, in evenzovele hoofdstukken, telkens in onderlinge vergelijking tussen de drie landen, de betekenissen van tien verschillende natiebegrippen.Hoofdstukken 2 tot en met 6 behandelen traditionele, religieuze betekenisvelden rond de natie als een nieuw Israël, een protestantse natie, een exponent van het internationale protestantisme, een bolwerk tegen het pausdom, en als belichaamd door een protestantse vorst.Hoofdstuk 7 gaat in op de flexibiliteit van het protestantse discours en veranderende definities van de natie.Hoofdstukken 8 tot en met 11 richten zich op het gebruik van verlichte begrippen als patriottisme en vrijheid, en de beschrijving van de natie in economische en natuurrechtelijke termen. RECENSIES