Portal de Periódicos da CAPES

The Fascination Continues: Recent Dutch Travel Literature about the New South Africa/ De Fascinatie Blijft: Recente Nederlandse Reisliteratuur over Het Nieuwe Zuid-Afrika

2015; AOSIS; Volume: 36; Issue: 1 Linguagem: Holandês

2219-8237

Loes Nas,

Travel Writing and Literature

Blijvende Nederlandse fascinatie met Zuid-Afrika Zoals Siegfried Huigen en Wilfred Jonckheere al overtuigend aantoonden in respectievelijk Verkenningen van Zuid-Afrika: Achttiende-eeuwse reizigers in de Kaap (2007) en Van Mafeking tot Robbeneiland: Zuid-Afrika in de Nederlandse literatuur (1999), heeft er vanaf de eerste momenten dat zuidelijk Afrika door Nederlandse reizigers werd aangedaan een fascinatie bestaan met dit deel van het Afrikaanse continent getuige de vele boeken en reisverslagen die Zuid-Afrika tot onderwerp hadden. Door de eeuwen heen reflecteerden de nauwe banden tussen Nederland en Zuid-Afrika zich in door Huigen en Jonckheere beschreven fictie en non-fictie teksten. Echter, in de vroege jaren zestig van de vorige eeuw zagen we de Nederlandse perceptie van Zuid-Afrika onder invloed van de toenmalige apartheidspolitiek veranderen, hetgeen echter tegen de verwachting in niet leidde tot protest van de zijde van Nederlandse schrijvers tegen het apartheidsbeleid (Jonckheere 1999:154). In de jaren tachtig namen de protestacties van het Nederlandse publiek toe, maar volgens Jonckheere lieten in de periode 1977-1990 'Nederlandse schrijvers verstek gaan en [lieten] het protest tegen de apartheid over [...] aan Nederlandse dichters' (Jonckheer 1999:182). Pas in de jaren negentig begon er weer voorzichtig Nederlands proza over Zuid-Afrika te verschijnen. Als een van de eersten publiceert Adriaan van Dis twee reisromans, Het beloofde land (1990) en In Afrika (1991). (1) In 1998 ziet Wonderland het licht, geschreven door anti-apartheidsactiviste en journaliste Evelien Groenink, waarin zij verslag doet van haar ervaringen wanneer zij na de democratische omwenteling met haar Zuid-Afrikaanse partner die teruggekomen is uit ballingschap in Yeoville gaat wonen. In 2003 verschijnt Alles sal regkom: een kroniek van Zuid-Afrika van de hand van Sibolt van Ketel, jarenlang correspondent voor een Nederlandse krant van rechtse signatuur (De Telegraaf), die in zijn inleiding schrijft dat hij blij is na al die donkere politieke jaren, 'over andere, gewone en ongewone Zuid-Afrikaanse gebeurtenissen en toestanden te kunnen schrijven' (Van Ketel 2003:7). Deze journalist voelt zich na veertig jaar in Zuid-Afrika gewoond te hebben bevrijd om eindelijk over Zuid-Afrika te kunnen schrijven zoals hij dat al die jaren beleefd had, maar waartoe hij onder vermeende Nederlandse druk niet in staat was geweest. Van Ketel wordt vooral gezien als vertegenwoordiger van de Nederlandse immigranten uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw, voor welk lezerspubliek hij in Pretoria ook het inmiddels terziele gegane maandblad De Nederlandse Post uitgaf. In dezelfde geest publiceert Erik van Ees, die zich in 1986 in Zuid-Afrika vestigde, in 2010 Mijn Zuid-Afrika, waarin hij korte reportages bundelde die hij onder andere als correspondent voor het NOS Journaal en het Algemeen Dagblad schreef. Deze alfabetisch gerangschikte reportages gaan over allerlei aspecten van het huidige Zuid-Afrika: van Aids, Alice en ANC tot Zeoor en Zulukoning Zwelethini. In de loop van zijn verblijf in het land zien we de liefde van de schrijver voor het land opbloeien terwijl hij probeert door te dringen tot in de ziel van het land. Persoonlijke belevenissen worden verweven in beschrijvingen van heden en verleden. Afgezien van de twee hieronder in detail te bespreken boeken, allebei uit 2009, door Dylan van Eijkeren en Bram Vermeulen, verschenen er in 2010 nog verschillende nonfictie boeken met het nieuwe Zuid-Afrika als thema. In Zuid-Afrika woonachtige Nederlandse journalisten proberen hierin door het leven van hun bedienden te beschrijven grip te krijgen op de veranderende rassenverhoudingen in Zuid-Afrika. Evelien Groenink schrijft in haar tweede boek, Bij de blanken is het beter: verteld door Prudence Mbewu, het levensverhaal op van haar bediende Prudence die zich in de loop van de tijd, aangespoord door werkgeefster Groenink, tot columnschrijver ontwikkelt. …