Portal de Periódicos da CAPES

Reflection of Traditional Water Management System (Karez) on Uygur Folk Koşaks

2023; Volume: 11; Issue: 35 Linguagem: Turco

10.33692/avrasyad.1276033

2147-2610

Ebru KILIÇ,

Turkish Literature and Culture

Uygurlar, Turfan ve Kumul gibi yüksek sıcaklıkların olduğu şehirlerde, suya erişmek ve modern teknolojinin bulunmadığı dönemlerde su sorununu çözmek için “karız” kariz adını verdikleri sulama sistemi ile yer altından suyu; kol gücü, ortak yaratıcılık ve işbirliği ile yerleşim yerlerine taşıma ve dağıtma yöntemini kullanmışlardır. Halkın geleneksel bilgi, deneyim ve coğrafyanın sunduğu malzemelerin birleşimi inşa ettikleri bu sistem; ekolojik, ekonomik, kültürel vb. çok boyutlu sürdürülebilir bir döngü oluşturmuştur. Çeşitli etkenlerle bugün sayıları oldukça azalmış olmakla beraber kültürel miras ürünü olarak koruma girişimleri bulunmaktadır. Geleneksel su yönetim sistemi “karız” ile suya erişim sağlanması; halkın yaşamında, başta geçim kaynaklarını oluşturan tarımda ve ev içi kullanımda işlevselliği neticesinde büyük önem ve role sahip olmuştur. Bu sebeple, topluma ve doğaya ekledikleri, kattıkları çerçevesinde, çeşitli anlam ve görünümlerle kültürel üretim ve içerikler de yaratılarak gelecek kuşaklara aktarımı görülmektedir. Bu aktarım ve yaratım, Uygurların sözlü ve yazılı edebiyat ürünü olan “koşak” larda (halk şiiri) da işlenmiştir. Bu makalede, geleneksel su teknolojisi karızların koşaklara nasıl yansıdığı tespit edilerek karız sistemine ilişkin bilgiler ve uygulamalar, karızların halkın yaşamındaki etkisi ve bu etki dolayımında halkın dünya görüşündeki yeri, duygu ve düşüncelerle ona yükledikleri anlamlar ile su yönetiminin ilişkisi ortaya koyulacaktır. Araştırmaya konu olan koşaklar; Uygurların çevresel, sosyal, kültürel ve ekonomik görünümlerini içeren sözlü kültür ürünlerine dair kaynaklarda veriler taranarak ve tespit edilen içeriklere göre sınıflandırılarak bulgular, bütüncül ve analitik bakış açısıyla yorumlanmıştır.